Franchise, bir iş modelidir ve bir markanın isim hakkını ve iş sistemini kullanarak iş yapma fırsatı sunar. Franchise alan kişi veya işletme, markanın belirlediği standartlar ve kurallar çerçevesinde, belirli bir süre boyunca bu iş modelini işletir. Franchise veren ise, markasını ve iş modelini kullanma hakkını belirli bir bedel karşılığında devreder. Bu model, hem markanın hızlı büyümesini sağlar hem de franchise alan kişinin başarılı bir iş kurmasına yardımcı olur.
Franchising türleri genel olarak üç ana kategoriye ayrılır. Birinci tür, ürün ve marka franchisingidir. Bu modelde, franchise alan kişi belirli bir markanın ürünlerini satar ve markanın ismini kullanır. Otomotiv bayileri ve benzin istasyonları bu tür franchisinge örnek olarak gösterilebilir.
İkinci tür, işletme formatı franchisingidir. Bu türde, franchise alan kişi sadece markayı ve ürünleri değil, aynı zamanda markanın iş yapma modelini, operasyonel sistemlerini ve pazarlama stratejilerini de kullanır. Fast food zincirleri, kafeler ve perakende mağazaları bu tür franchisinge örnek olarak verilebilir. Bu model, en yaygın kullanılan franchising türüdür ve genellikle başarılı bir iş modeli sunar.
Üçüncü tür ise üretim franchisingidir. Bu modelde, franchise alan kişi belirli bir markanın ürünlerini üretme ve satma hakkına sahip olur. İçecek üreticileri, gıda işleme tesisleri bu modelde faaliyet gösterir.
Franchise, girişimcilere düşük riskle iş kurma fırsatı sunarken markalara da hızlı büyüme ve yayılma imkanı sağlar.
Franchising Türleri Nelerdir?
Franchisingin belli başlı türleri bulunur. Her tür farklı özelliklere sahiptir. Sözkonusu türler şu şekilde sıralanabilir:
- İşletme formatı franchising, en yaygın türlerden biridir ve franchise alan kişiye marka, işletme sistemi ve sürekli destek sunar.
- Ürün dağıtım franchising, ürünlerin üretici firma tarafından sağlandığı ve franchise alanın bu ürünleri satmak için marka adını kullandığı bir model sunar.
- Üretim franchising; franchise verenin, franchise alana belirli bir ürünü üretme hakkı verdiği ve bu ürünü marka adı altında satma izni sağladığı bir türdür.
- Dönüşüm franchising; bağımsız işletmelerin, başarılı bir franchise sistemine dahil olmasıyla gerçekleşir ve mevcut işletme, franchise markası adı altında faaliyet gösterir.
- Ana franchise (master franchising), franchise alan kişiye belirli bir bölgede franchise verme hakkı tanır ve bu kişi, kendi bölgesinde alt franchise anlaşmaları yapar.
- Çoklu birim franchising; bir franchise alanın, aynı markanın birden fazla birimini açma hakkına sahip olduğu türdür.
- Ortak girişim franchising, franchise veren ve franchise alanın bir araya gelerek, yeni bir işletme kurduğu ve bu işletmeyi birlikte yönettiği bir model sunar.
- Yatırım franchising, yüksek sermaye gerektiren ve genellikle büyük ölçekli işletmeler için kullanılan bir türdür; franchise alan kişi, işin günlük operasyonlarına aktif olarak katılmaz.
- Hizmet franchising; franchise verenin, franchise alana belirli bir hizmeti sağlama hakkı tanıdığı ve bu hizmetin marka adı altında sunulduğu bir modeldir.
- Pazarlama franchising; franchise alanın, belirli bir pazarlama sistemini kullanarak ürün veya hizmeti tanıttığı ve sattığı bir türdür.
- Dağıtım franchising; franchise alanın, franchise veren tarafından belirlenen bölgede ürünlerin dağıtımını üstlendiği bir modeldir.
- Sosyal franchising, kar amacı gütmeyen kuruluşların, sosyal fayda sağlamak amacıyla franchise sistemini kullanarak hizmet sunduğu bir türdür.
Franchise Nasıl Kurulur?
Franchise kurmak, belirli adımları takip ederek başarılı bir iş modeline sahip olmanızı sağlar. Franchise nasıl kurulur derseniz, ilk olarak hangi sektörde faaliyet göstermek istediğinizi belirler ve bu sektördeki güçlü markaları araştırırsınız. Sektör ve marka seçimi, franchise başarınız için kritik bir öneme sahiptir. Güçlü ve tanınmış bir marka seçerek, işinize olan talebi artırabilirsiniz.
Seçtiğiniz markayla iletişime geçer ve franchise şartlarını öğrenirsiniz. Bu aşamada; markanın franchise bedeli, lisans ücreti ve başlangıç sermayesi gibi maliyetleri değerlendirirsiniz. Ayrıca markanın sunduğu destek ve eğitim programları hakkında bilgi alır, işletmenizin başarılı olması için gerekli olan tüm kaynakları öğrenirsiniz.
Franchise başvuru sürecine geçer ve markanın belirlediği başvuru formunu doldurursunuz. Bu formda; mali durumunuz, işletme deneyiminiz ve iş planınız gibi bilgiler yer alır. Markanın franchise yetkilileri, başvurunuzu değerlendirir ve uygun buldukları takdirde sizinle iletişime geçerler.
Başvurunuz kabul edildikten sonra markayla franchise sözleşmesi imzalarsınız. Bu sözleşme, markanın iş modelini ve işletme standartlarını uygulamayı taahhüt ettiğiniz bir anlaşmadır. Sözleşme süresi, ödeme koşulları ve diğer şartlar bu anlaşmada detaylandırılır.
Sözleşmenin ardından, işletmenizi kurmaya başlar ve markanın belirlediği standartlar doğrultusunda işletmenizi yönetirsiniz. Marka genellikle işletmenin kurulumu, personel eğitimi ve pazarlama faaliyetleri konusunda size destek sağlar.
Son olarak işletmenizi açar ve markanın belirlediği işletme kurallarına uygun şekilde faaliyet gösterirsiniz. Marka ile sürekli iletişim halinde olur, operasyonel süreçlerdeki gelişmeleri takip eder ve gerektiğinde markadan destek alırsınız. Franchise kurarak, güçlü bir marka çatısı altında kendi işinizi yönetir ve büyütme fırsatı elde edersiniz.
Franchise Temel Sorumlulukları Nelerdir?
Franchise temel sorumlulukları, hem franchise alan hem de franchise veren arasında belirli yükümlülükleri kapsar ve başarılı bir iş ilişkisi için bu sorumlulukların doğru şekilde yerine getirilmesi önemlidir. Franchise alanın en önemli sorumluluğu, markanın belirlediği standartlara uygun bir şekilde işletmeyi yönetmektir. Bu; ürün veya hizmet kalitesinin korunması, işletme prosedürlerine uyulması ve müşteri memnuniyetinin sağlanması gibi unsurları içerir.
Franchise alan, ayrıca marka tarafından belirlenen işletme kurallarına ve pazarlama stratejilerine uygun hareket eder. Bu, markanın imajını korumak ve tüm franchise noktalarının tutarlı bir müşteri deneyimi sunmasını sağlamak açısından kritik bir öneme sahiptir. Ayrıca franchise alan, finansal raporlama ve lisans ücretleri gibi mali yükümlülüklerini zamanında yerine getirir. Düzenli olarak marka ile iletişim kurar ve operasyonel süreçlerde karşılaştığı sorunları bildirir.
Franchise verenin sorumlulukları ise markanın itibarını ve iş modelini korumakla başlar. Franchise veren, franchise alanın başarılı olması için gerekli eğitim ve destek hizmetlerini sunar. Bu; personel eğitimi, işletme yönetimi ve pazarlama desteği gibi konuları kapsar. Ayrıca franchise veren, ürün veya hizmet kalitesinin korunmasını sağlamak için düzenli denetimler yapar ve franchise alanın ihtiyaç duyduğu kaynakları sağlar.
Franchise veren, ayrıca pazar araştırmaları ve yenilikçi stratejilerle markanın rekabet gücünü artırır ve franchise alanın karlılığını destekler. Her iki taraf da sözleşmede belirtilen yükümlülükleri yerine getirerek, iş ilişkisinin başarılı ve uzun vadeli olmasını sağlar.
Sonuç olarak franchising nedir kısaca açıklanacak olursa; marka imajının korunması, müşteri memnuniyetinin sağlanması ve işletmenin başarılı bir şekilde yönetilmesi gibi sorumlulukların alınmasıdır. Bu sorumlulukların doğru şekilde yerine getirilmesi, hem franchise alanın hem de franchise verenin başarısı için kritik öneme sahiptir.
